Nafarroa

Herriaren goiko aldean dagoen bidegurutzean gora jo behar dugu, han dagoen etxaldearen paretik gora egiten duen pistan barrena. Aurreraxeago ezker aldetik bereizten den pista zabalari ekin behar diogu, 15 bat metroren ondoren eskubi aldean nabarmenduko den xendari adi. Ez da xenda nabarmena, zorua ere nahikoa urratua dagoen lekuan baitago, baina harripila txikiz markatuta dago (2004-07-18). Xendak mendian gora egiten du, zuzenean lehendabizi eta ezker aldera lerratuz gero, zeharka-zeharka artadian barneratzen den arte. Han errekasto baten ildora jotzen du (lehortuta egon daiteke uda aldian) eta hari laguntzen dio tarte batean, harik eta larre eremu batera azaldu eta hura zeharkatuz berriro basoan sartzen den arte.

Herria baino metro batzuk lehenago, horma baten oinetik abiatzen den pista hartu behar da, IEra. 400 bat metro aurrerago langa kanadiar bat pasa eta berehala, ezker aldean gora egiten duen pista hartu behar da. Argindar kableen azpitik pasatzen da geroxeago eta abereak bazkatzeko eremu baten sartzen da, eskubi aldetik gora jotzen duen adar bat utzita. Eremu hori zeharkatu eta aurrerago hartu behar dugu berriro bidea. Aurrerago bitan banatzen da, ezker aldeko adarra SanMartin ermitara doa (iturria ere bada han); eskubi aldeko hartu eta gora egin behar dugu. Handik aurrera bideak gora egiten du etengabe, basoan barrena gehienean, hainbat bihurguneren ondoren gandorrera heltzeko.

Santutegia eskubi aldera utzi eta ehun metro gorago dagoen aparkalekuan dago autoa uzteko leku aproposa. Han panel batek ematen du igoeraren berri: haren eskubi aldetik abiatzen da bidea, sarri markatutako pista nabarmena.
Bide honek artadian barrena egiten du gora, harik eta halako baten, pista utzi (adi seinaleei) eta xenda bihurtuta haitzarteko aldapari ekiten dion arte, sigi-saga eginez. Haitz mutur ugari zutitzen da bazterretan eta paisaia ikusgarria osatzen dute, ibiltarien entretenigarri.
Mendatera heltzean bideak larre zabal batean aurrera egiten du, Kampezu aldera, baina bidea berdintzen den gunean bertan xenda bat abiatzen da eskubi aldeko aldapan gora.

Irañetako kaleen bukaeraraino joan eta ibaiaren ertzean abiatzen den pista zabalari jarraituko diogu. 200 metro aurrerago zubia zeharkatuko dugu baina ibaiaren bazterreko pista aukeratuz berriro. Hala, 400 m. aurrerago bidegurutze batekin egingo dugu topo. San Migel ermita txikia dago bertan. Aurreko norabidea aldatu gabe, mendi aldera jotzen duen bidea aukeratu eta 400 m. aurrerago etxe bat eta langa batekin egingo dugu topo. Langa pasa eta bidea errekara arrimatzen da, baina lehengo pista zabala izaten jarraitzen du. Halako baten, Madalalenaitzen iparraldeko horma zuzena ikusten hastearekin batera bidegurutze berri batera helduko gara: oraingoan erreka pasa eta eskubi aldera jotzen duenari ekin behar diogu.

Ezkurra-Iruinarri-Erakurri-Ezkurra gaina-Usategieta gaina-Eguzkiko muinoa-Leitza

Ezkurratik abiatu gara Iruinarri tontorrerantz (1:30). Adi! menhirra ikusi, Iruinarriren mendebaldean. Iruinarri-Erakurri 00:30, bide erosoa, ikuspegi zoragarriak lau norabideetan : Mendaur, Loizate, Ireber, Mandoegi... Eskain lepoan kromletxak, Jentilen baratza.
Erakurri-Ezkurra gaina 00:30 pasa, pista abiapuntutzat hartuz ez dago galtzerik.
Ezkurra gainetik Usategieta gainera argi indarren azpitik jo, horrela errepidea saihestuko duzue, bertan estrata dago.
Usategieta gaina- Eguzkiko muinoa 1:15. Belardiak, pagadiak, behorrak, ardiak, katagorriren bat, baita azeria. Hau da hau natura!!

Salida 8-5-04 Bilbao-Pamplona-Olite-cruce a nuestra izquierda Valtierra-Arguedas por la carretera general hasta pasar la gasolinera,cartelito de las Bardenas Reales y entramos hacia la izquierda,primero carretera direccion a los cuarteles, nos sale un cruce a nuestra izquierda al kilometro,que viene de arguedas,en el km 2,8 una central, km 4,9 un puente, km 6,9 dejamos la carretera para entrar en una pista a la izquierda que nos lleva hasta el monumento al segador y el castillo de tierra km 10,7 (fotos a la vuelta) seguimos por la pista de la izquierda que tiene una placa de prohibicion por obras (terminadas) km 16,7 indicador a Carcastillo nosotros seguimos por nuestra derecha hasta el km 17,8 que sale una pista a nuestra izquierda estrecha pero circulable como de un km.

Se inicia el recorrido en la parte trasera de la iglesia de BIGUEZAL. (Carretera LUMBIER- SALVATIERRA DE EZKA)Vamos camino del cementerio tras pasar unos columpios. Dejamos el cementerio a la izda (3´) y por amplio camino llegamos a un deposito de aguas.
1-(5´).deposito de aguas. Tomamos la pista que sube a la derecha. Esta pista nos lleva hasta el collado entre ILLON y SAN QUIRICO nosotros vamos a la izda.
2-(12´). En un pequeño rellano dejamos la pista atajando a izda para evitar dar la vuelta que da la pista. Encontramos de nuevo la pista y sin dificultad llegamos.
3-(30´). Dolmen de Faulo y collado. Bajamos por la pista y nos encaminamos por la vertiente al collado

Matamatxos mendatetik hegoaldera abiatuta, bide nahiko polita abiatzen da. Marka zuri-gorriak dira eta zenbaitetan harri pilatxoak ere aurkituko ditugu, tontorreraino bertaraino eramanen gaituenak. Tontorra oso ikusgarria da, harrizkoa eta garbia. Bertatik inguruko mendi bakartiak, baita Pirinio lerdenak ere ikusiko ditugu. Gardetik ere igo izan naiz, baina pista luze-luzea da, eta ez du Matamatxoseko bidearen xarma. Matamatxos Fago herrira jaitsita, baseliza eder bat topatuko dugu, Puyeta izenekoa. Bisitatzea merezi du.

Gardetik kilometro eta erdi pasa ostean hartu behar dugu ezkerretik ateratzen den pista. Ia ia 6 km beranduago uzten dugu kotxea, jadanik Gardeko mendilerroan gaude. Hemendik eskuinalderantz jarraitzen dugu gure helburua ikusten. jarraitzen ari garen pista ia ia tontorreraino eramaten gaitu baina gure ikuspegia gero eta zabalagoa da (besteen artean Ezkaurre, Alanok, Ori, Santa Barbara edo Virgen de la Peña ikusten dira). Hemendik joan daiteke Idoia puntaraino, bakarrik ordu erdi kostatzen da.

Herriaren goi aldetik bi pista abiatzen dira mendian gora: iparraldekoena da seinaleztatuta dagoena. Herriko kaleetan gora egitean, beraz, eskubi aldera jo behar duzue kalegurutzeetan. Halako batean herritik atera eta putzu handi bat betetzen duen iturria topatuko duzue: seinale ugari ikusiko duzue handik aurrera (marra hori eta zuriak, letreroak, posteak).
Iturriaren aldamenetik aurrera egin eta hurrengo bidegurutzean gora egiten duen pista aukeratu behar duzue. Ermita baten antzeko eraikuntza txikia bat eskubi aldean utzi eta burdinazko langa batekin egingo duzue topo. Hura zeharkatu eta pistan gora egin besterik ez dago. Bidea nabarmena da eta sarri ikusten dira bide seinaleak: zalantzaren aurrean nabarmenena edota gora egiten duena aukeratu, izan ere aldapa luzea da gainditu beharrekoa. Haritz mardulak eta ezpel ugari ikusiko dugu igoera guztian. Halako baten tontorraren hegoaldeko lepotik datorren bidearekin egingo dugu topo: hura utzi eta eskubi aldetik jarraituko dugu, iparraldeko lepoa eta Ilusiako haitzen bila. Bidea ez da estutzen hasten haitzarte ikusgarri horretara heldu arte. Handik aurrera bideak haitzaren magalean jarraitzen du, ezpel artean, halako baten haitzarte estu baten sartu eta gainaldera ateratzen den arte.