Ibilbideak: Oinez

Izpegiko mendateko aparkalekutik abiatuko gara. Haren amaieran zenbait arrasto abiatzen da mendi aldera. Goraka abiatzen direnak baztertu eta behera eginez hasten den bidezidor nabarmen bat aukeratuko dugu: Bankarako bidea dela adierazten du letrero batek hasieran, eta marra zuriberdez markatuta dago. Bideak ez du beherago jotzen, Olateko ekialdeko markarrak zeharkatzen ditu zeharka-zeharka, pagadian barrena, aldapa handirik bilatu gabe. Oso bide atsegina da. Bi kilometro inguruan luzatu ondoren Nekaitzeko lepora igo eta Auzaren aurrean utziko gaitu, mendiaren ikuspegi ikusgarriena erakutsiz.

Jarraian azaltzen den ibilbideak Artikutzako eremuko zenbait bereizgarri eta toki eder ezagutzeko aukera ematen digu. Besteak beste, Artikutza herria, Erroiarri urjauzia, Bianditz eta Bidango Gañeko tontorrak, hainbat mairubaratza, eta nola ez, baso trinko eta aberatsa. Azkeneko 90 urteetan baso-uztiapenik jasan ez izanak eta jasotzen duen euri emari ugariak izaera eta itxura bereziko basoa sortu dute. Euskal Herrian nekez aurki daitezke horrelako basoak.

Foratatak bi tontor nagusi ditu. Mendebaldekoak, garaiagoa den ekialdekoak ez bezala, nahiko igoera erraza eskaintzen du. Hemen azaltzen den ibilbidea Formigaletik abiatzen da, eta Foratatak hego-mendebaldera erakusten dituen horma malkartsuak ipar-mendebaldeko lepotik ekidinez, gandorra zeharkatu eta bi tontorrak banatzen dituen lepoa bilatzen du, handik mendebaldeko tontorrera igotzeko.

Panticosako eremuko mendi handietako bat izan arren, mendizale gutxi dira Bainuetxetik abiatuta Gran Fachara igotzen direnak. Igoerarik errazena iparraldeko ertzetik duenez, Fachako lepotik alegia, Respumoso eta Wallon aterpeak izaten dira ohiko abiapuntuak. Baina badago bai Panticosatik igotzerik. Eta gainera ibilbide polita egiteko aukera ematen du, Bachimañako urtegietatik gora, Pecicoko aintziretatik pasatu ondoren hegoaldetik igo, iparraldeko ertzetik Fachako lepora jaitsi, eta ipar-ekialdetik inguratuz Panticosako portua gainditu eta Bachimañako urtegietatik Bainuetxera jaitsi.

Lescundik Hiru Erregeen Mahairako ibilaldi honetan, igotzeko eta jaisteko, bide desberdinak erabiliko ditugu, baina badago bide gehiago ere bai.

Lescun herritik aurrera jarraitu Ansabereko bailaran zehar eta Pont de Masousa (960 m.) izeneko lekuan utziko dugu autoa, jaisterakoan hementxe bukatuko dugu eta.

Lehenengo begiratuan ezinezkoa dirudien arren, Beriainen iparraldeko amildegi ikusgarriak gainditzea ez da batere zaila. Uharte-Arakiletik abiatzen den bide bat amildegia hain malkartsua ez den tarte batetaz baliatzen da mendi-gaineko larreetara pasabidea aurkitzeko. Malda handia da, baina ez dago bestelako zailtasunik. Oso erabilia denez mendizaleen oinek bide garbia ireki dute, eta erreza da bide zuzena jarraitzea.

Inguruan altuagoak diren tontor asko izan arren, mendizale asko erakartzen ditu Acherteko Gazteluak. Eta ezta gutxiagorako. Bere geologia bitxiak edonoren arreta bereganatzen baitu. Lur gorri-gorria eta kare-haitza tartekaturik, eta hormatzarrak. Alde guztietatik begiratuta ere gaindiezinak diruditen hormek bailara berde txiki bat gordetzen dute. Izan ere, benetako gaztelu baten itxura du. Izena aproposa du, zinez.

Badago ordea bertara sartzerik. Hego-mendebaldeko hormek zirrikitu bat dute, zailtasunik gabe Gaztelu barrura sartzeko atea. Eta mendi-tontorraren berezitasuna gutxi balitz, Selva de Ozatik igotzen den bidea oso polita da. Lehenengo zatian baso eder bat zeharkatzen da, eta ondoren, Gazteluaren eta inguruko mendien ikuspegi ederra eskaintzen duen belardi batetan zehar gerturatzen da, Gazteluko hormei erasoa jo aurretik.

Aguas Tuertas goi-lautada bitxiak jende asko erakartzen du Aragón Subordán errekak sortutako bata bestearen segidako meandroak bertatik bertara ikustera. Eta ohikoa da ibilaldia Estanes aintzirara joanez luzatzea.

Ibilaldi hau Azkoititik Izarraitzera igotzen da nahiko zuzena den bide batetatik, eta mendikateko tontor aipagarrienak diren Kakueta, Erlo eta Xoxotetik igaro ondoren mendikatea hegoaldetik inguratuz Azkoitira itzultzen da.

Ibilaldi zirkular honek, Altzotik abiatuta Otsabio eta Laparmendik osatzen duten mendikate txikiaren hego-mendebaldeko magaleko basoa zeharkatzen du gora-behera gutxirekin, ondoren mendi-bizkarrera igo eta gandorretik itzultzeko, aipatutako tontorretatik igarota. Gandorretik ibiltzea nahiko deserosoa da zati askotan, haitz biziz osatuta dagoelako, eta luze egiten da, baina oso polita da.